Carnaval

Terwijl in België de lente voorzichtig haar eerste pasjes zet, gaat ook het leven in Santa Cruz zijn warme gangetje. Ik heb ondertussen een logeetje in huis:
Graciela, een Spaanse psychologe, heeft vorig jaar vrijwilligerswerk gedaan bij Plataforma en is zo verliefd geworden op Santa Cruz en het werk, dat ze na anderhalve maand Spanje hier alweer terug stond. Het appartement is ondertussen een plaats voor culturele uitwisseling geworden: Ik weet al een aardige tortilla te bakken en zij waardeert de Vlaamse kleinkunstmuziek steeds meer.
Carnaval is hier ook niet echt ongemerkt voorbij gegaan. Na een eindeloze reeks pre-carnavales in de zin van: het is nog geen carnaval maar we kunnen niet wachten, gingen de festiviteiten hier op vrijdagavond van start om uiteindelijk te eindigen op dinsdagavond, waarbij de stad eruitzag alsof de apocalyps eindelijk was gekomen: Alle winkels afgeplakt met plastiek, overal op straat stomdronken gasten, onder de inkt en de vuiligheid, idem voor de straten trouwens. Dat van die inkt verdient wat uitleg: In Santa Cruz staat carnaval synoniem voor vier dagen mojazón.
Mojazón wil zeggen dat gans de stad oorlogsgebied wordt en iedereen erop uittrek om met inkt, water en schuim te gooien. Vier dagen lang discussies met taxichauffeurs die maar niet begrijpen waarom je alle ramen dicht wilt. Vier dagen niet kunnen buitenkomen zonder je kleren daarna te mogen weggooien. Het was leuk om te leren kennen maar zoals altijd zijn er mensen zonder grenzen. Dus ik weet nog niet of ik volgend jaar opnieuw naar de mojazón ga.
Dinsdagavond, wanneer de carnavalvierders nog even het beste van zichzelf geven, hangt er in SC een verbrand luchtje. Dan is immers de tijd van de ch’alla aangebroken. Via het ritueel van de ch’alla bedank je Pachamama (moeder aarde) voor de plek waar je woont of werkt. De idee achter het ritueel is dat alle dingen, net zoals levende wezens, honger en dorst hebben, en je hen dus iets de eten en te drinken moet aanbieden.
Hoe werkt een goede ch’alla nu? Allereerst ga je naar de markt om een mooie ‘mesa’ (een soort offerande) te kopen. Een goede mesa bevat de volgende ingrediënten.Een gedroogde lama-foetus dienst als voedsel voor Pachamama, en de mest (la k’oa) als brandstof. Het vet symboliseert de oorsprong van het leven. De lama dient als lastdier, die je wensen naar gene zijde zal dragen. Wie gezondsheidsproblemen heeft voegt een vlinder toe, symbool van de onsterfelijkheid. Reukstokjes en hars (copal) staan symbool voor het mannelijke en vrouwelijke element in de natuur. Suikersnoepjes verzekeren dan weer de familiale warmte. Let op! Overdaad schaadt en verzuurt de omgeving. Welke ook niet mogen ontbreken zijn erwtjes, linzen, rijst en gerst, geverfd in goud-of zilvertinten, kleuren die voorspoed afdwingen. Kaneel draagt bij tot harmonie terwijl de typische, plaatselijke bonbon dan weer het dessertje voor Pachamama vormt. Men gebruikt ook gele bloemblaadjes omdat die, wanneer ze door lucht dwarrelen, het geluk met zich zouden meedragen. Palo santo biedt bescherming tegen vijanden. Wijn, tot slot, wekt de juiste gemoedstoestand op onder de genodigden, en voorkomt ruzie onder de buren ;)
Deze mesa verbrand je vervolgens in huis, je sprenkelt wijn in de vier hoeken van het huis (in het meest intieme hoekje van het huis drink je de overschot zelf op) en je versiert de plek ten overvloede met ballons en slingers. Bolivia zou Bolivia niet zijn moest het geheel niet worden afgesloten met een ganse batterij voetzoekers, enkele kilo’s confetti en een lekkere barbecue. Sommigen nemen het zekere voor het onzekere en laten hun bezittingen nog eens zegenen in de kerk.
Het mooie aan dit gebruik is dat het van oorsprong indigeens is (Aymara) maar inmiddels deel uitmaakt van de Boliviaanse cultuur, geen geringe prestatie in dit verdeelde land. Er bestaat zelfs een Spaans werkwoord voor: challar. Iedereen slaat aan het challan: wie eigenaar is challa opdat hij het komende jaar geen herstellingwerken zou hoeven uit te voeren, wie huurt opdat de huurprijs niet zou stijgen. De taxi-chauffeurs ‘challan’ hun taxi, vakmannen hun gereedschap enz.
Dus volgend jaar iedereen ‘¡a challar!’